طراوت روح و جسم در همنشینی با طبیعت - بازی های فکری

امروزه در زندگی شهری و به ویژه آپارتمان نشینی، زمینی برای کاشتن گل و گیاه و سبزیجات وجود ندارد، اما با کاشتن گیاهان در گلدان و جعبه نیز می توان باغی کوچک و دلنشین در فضای محدود آپارتمان ساخت که شاید گوشه ای از دلتنگی های ساکنان شهرها برای لذت کاشت و نگهداری گل و گیاه را مرتفع کند.

کتاب باغبانی درمانی نوشته مشترک الهام فروزنده؛ استادیار گروه روان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نائین و حسینعلی اسدی قارنه؛ استادیار گروه علوم باغبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، ضمن معرفی مزایای باغبانی درمانی، به اصول طراحی برنامه های مداخله ای باغبانی درمانی نیز پرداخته است.

پارسیان و باغ های درمانی

استفاده از باغبانی، با هدف تسلی بخشیدن و آرام کردن ذهن انسان به 2000 هزار سال قبل از میلاد مسیح در بین النهرین بازمی گردد. در بین النهرین به مدد آب فراوان دجله و فرات و زمین های حاصلخیز اطراف آن، زمین های کشاورزی و باغ های باشکوهی بنا شده بود و همیشه از این باغ های باشکوه، برای آرام کردن روح (به طوری که در کتیبه های باستان مطرح شده است) استفاده می شد. در حدود 500 سال پیش از میلاد مسیح، مردم سرزمین پارس آغاز به ساختن باغ های درمانی کردند.

باغ های درمانی ساخته شده توسط پارسیان، متفاوت از باغ های ساخته شده در بین النهرین بود. تفاوت این باغ ها این بود که به طور همزمان چندین حس بازدیدکننده را درگیر می کرد. برای مثال، بینایی به دلیل سرسبزی باغ ها و گل های رنگارنگ موجود در باغ ها، شنوایی به مدد وجود آب نماها و صدای دلنشین آب، حس لامسه با جریان داشتن هوای خنک در باغ و حس آن به یاری پوست و حس بویایی به خاطر پراکنده بودن عطر خوش گل ها در فضای باغ، درگیر می شد.

امروزه براساس پژوهش های علمی می توان گفت وجود محرک های مناسبِ بینایی، شنوایی، لامسه و ... برای تغییر رفتار و ایجاد تعادل روانی ضروری به نظر می رسد و ضروری است تا برای بازگرداندن تعادل روانی، محرک های مناسب در محیط وجود داشته باشد. در این زمینه پژوهش های روان شناسی محیطی نشان داده اند که تماشای فضای سبز، باعث بهبود خلق می گردد، هوای خنک با کاهش پرخاشگری و دمای بسیار بالا با پرخاشگری و رفتارهای خشونت آمیز و افزایش جرم و جنایت رابطه دارد. همچنین دمای بسیار بالا، افزایش خلق منفی را به دنبال خواهد داشت.

طبیعت، راهبردی برای مقابله با استرس

مطالعات نشان می دهد که محیط های طبیعی می تواند نقش محافظت کننده در مقابل استرس زاهای محیطی رایج در محیط های شهری داشته باشند و باعث ترمیم روان شناختی، فیزیولوژیکی و توجه افراد شوند. استرس مزمن مخصوصا در فضاهای شهری می تواند علاوه بر پیامدهای جسمانی نامطلوب، آن دسته از واکنش های شیمیایی در مغز را که برای حافظه و یادگیری مفیدند، مسدود کند...

در طبیعت بودن، خود یک راهبرد مقابله ای با استرس است که تأثیرات مثبتی بر سطح فعالیت افراد و سطح شناختی دارد... محیط های طبیعی در مقایسه با فضاهای شهری، خاصیت ترمیمی دارند و حضور در محیط های طبیعی، راهبردی مناسب برای مقابله با استرس به شمار می رود.

نخستین چاپ کتاب باغبانی درمانی در 128 صفحه با شمارگان یک هزار نسخه به بهای 23 هزار تومان از سوی انتشارات اندیشه گویا راهی بازار نشر شده است.