حفاظت از بچه ها در فضای مجازی نیازمند حکمرانی جدید - بازی های فکری

در این یادداشت آمده است: لایو یکی از اینفلوئنسرهای اینستاگرام با نوجوان چهارده ساله و مکالمه آنان درباره امور جنسی، بار دیگر اهمیت مساله حفاظت از بچه ها و نوجوانان را در فضای آنلاین دوچندان کرد.

بی تردید حل هر مساله ای نیازمند اقدامات کوتاه مدت و بلند مدتی است، با این حال تجربه نوع اقدامات در این مسائل، تنها نشان از تفکر کوتاه مدت، فوری و آنی نزد تصمیم گیران و سیاست گذاران این حوزه در ایران دارد.

به طور مثال در اغلب این موارد برخورد انفرادی با عامل شده است، در حالی که نوع مداخله در دنیای دیجیتال به منظور حل مسائل و چالش های برخواسته از آن، باتوجه به ماهیت کارکردی رسانه های اجتماعی و بازیگران این عرصه، انگیزه های پنهان مالی، فرهنگی و سیاسی، تفاوتی فاحش با دنیای آفلاین دارد.

از دیگر سو کووید 19، تعطیلی مدارس و شروع آموزش آنلاین، نقطه عطفی در دسترسی گسترده بچه ها و نوجوانان به محیط آنلاین بود. نقطه عطفی که اگر سیاست گذاران حوزه کودک و نوجوان به آن توجهی نداشته باشند، مسائل و چالش های متعددی را برای این نسل به همراه خواهد داشت.

پیش از این نیز بخش مهمی از این نسل آشنا به فضای اینترنت و استفاده از پیغام رسان ها، رسانه های اجتماعی و نرم افزارهای بازی بودند با این حال تصمیم سیاستی وزارت آموزش و پرورش با توجه به شرایط بیماری و مصوبات ستاد ملی کرونا، مبنی بر آموزش از راه دور و استفاده از اپلیکیشن شاد و در ابتدا از چند پیغام رسان مختلف دیگر، موجب شد تا طیف گسترده تری از بچه ها و نوجوانان با پیشینه های مختلف فرهنگی، مالی و جغرافیایی که پیش از این بنا بر دلایل مختلفی از جمله مسائل مالی و دلایل فرهنگی به ابزارهایی چون گوشی هوشمند، تبلت، لپ تاپ و امثالهم دسترسی نداشتند، وارد دنیای آنلاین شوند.

دنیایی که به زعم بسیاری از متخصصان، دنیای امنی برای بچه ها و نوجوانان نیست و طی سال های مختلف در کشورهای دیگر از جمله ایران سعی شده است، اقداماتی در جهت تامین امنیت بچه ها و نوجوانان و حفاظت از آنان در مقابل صدمات آنلاین انجام گردد. از سویی دیگر موضوع بسیاری از شکایات مردمی و احکام قضایی در فضای آنلاین مرتبط با مساله حفاظت از بچه ها و نوجوانان بوده است.

در این یادداشت سعی شده است به آنالیز پیش نویس قانون جدید بریتانیا با عنوان صدمات آنلاین پرداخته و دلالت های سیاستی آن برای حوزه سیاست گذاری و قانون گذاری در ایران شرح داده گردد.

لایحه صدمات آنلاین به طور عمده به دونوع محتوای غیرقانونی و نامناسب می پردازد. مخاطب محتوای غیرقانونی همه کاربران هستند در حالی که محتوای نامناسب به طور عمده در ارتباط با بچه ها و نوجوانان است. یکی از اهداف مهم این لایحه ایجاد محیط آنلاین امن تر برای بچه ها و نوجوانان است.

صدمات آنلاین در این لایحه به معنای هرگونه رفتار آنلاینی است که موجب صدمه زدن جسمانی و روحی به فردی می گردد. این رفتار می تواند اطلاعات مضری باشد که در فضای آنلاین بارگذاری شده یا اطلاعاتی که به فردی فرستاده می گردد. تدوین نمایندگان این لایحه بر این باور هستند که به منظور ایجاد محیط آنلاین امن نیازمند چارچوب تنظیم گری جدیدی هستیم. چارچوب تنظیم گری عبارت از قوانین و قواعدی است که حقوق و مسئولیت های بازیگران مختلف را معین می نماید.

در پیش نویس آورده شده است که کاربران بریتانیایی در ارتباط با گستردگی فعالیت و محتواهای غیرقابل قبول و غیرقانونی بسیار نگران هستند. یکی از گروه هایی که بسیار از صدمات این گونه محتوا و فعالیت متضرر می شوند بچه ها و نوجوانان هستند. از سویی دیگر پلتفرم ها نقش مهمی در این گونه محتوا و فعالیت ها ایفا می نمایند. این گونه فعالیت و محتوا، اثراتی جبران ناپذیر بر سلامت روحی، فیزیکی و ذهنی آنان خواهد داشت. این طیف از مخاطبان همچنین می توانند روبرو با محتوایی شوند که موجب خودآزاری یا حتی خودکشی گردد و همین طور چالش هایی جدید در مورد اعتیادآور بودن بعضی از خدمات دیجیتالی و استفاده طولانی از صفحات نمایش وجود دارد.

در این پیش نویس چارچوب تنظیم گری جدید در چند بند شرح داده شده است:

1. دولت باید وظیفه قانونی جدیدی را برای کمپانی ها ایجاد کند تا مسئولیت بیشتری را برای امنیت کاربران خود و مبارزه با محتوا و فعالیت مضر و صدمه زننده بر بستر سرویس خود، بر عهده بگیرند.

2. اجرایی سازی این مقررات و الزامات توسط نهاد تنظیم گر مستقلی مورد نظارت قرار می گیرد.

3. همه کمپانی های داخل در محدوده تنظیم گری باید نشان دهند که مسئولیت خود را به طور کامل انجام داده اند. در نتیجه باید شرایط و چارچوب های مرتبط به طور خاص در ارتباط با بچه ها وجود داشته باشد و نهاد تنظیم گر اثربخشی و کارآمدی این شرایط و چارچوب ها را مورد ارزیابی قرار خواهد داد.

4. نهاد تنظیم گر از اقتدار بالایی در سازوکار اجرایی سازی مقررات در قبال کمپانی های ناقض مقررات خواهد داشت. این اقتدار شامل صادر کردن جرایم مختلف خواهد بود.

5. نهاد تنظیم گر در مورد چگونگی انجام این مسئولیت قواعد رفتاری معینی را تدوین خواهد نمود تا کمپانی ها به طور معین با مسئولیت های خود آشنا شوند. اگر کمپانی ها رویکردی متفاوت را اتخاذ نمایند باید برای نهاد تنظیم گر در دستیابی به اهداف ذکر شده قابل توجیه باشد.

6. برای بحث محتوای غیرقانونی قوانین و مقررات و مفاهیم باید کاملا شفاف باشد.

7. عنصر اصلی در این چارچوب تنظیم گری تقویت و توسعه فرهنگ شفافیت، اعتماد و پاسخگویی است. نهاد تنظیم گر صلاحیت الزام گزارش های دوره ای را از کمپانی ها دارد و این گزارش ها را به صورت آنلاین منتشر می نماید. نهاد تنظیم گر می تواند الزامات دیگری برای دریافت اطلاعات مرتبط با اثر الگوریتم ها بر انتخاب محتوای کاربران را از کمپانی ها درخواست کند. از سویی دیگر این کمپانی ها موظف هستند داده هایی را برای استفاده محققان و پژوهشگران در دسترس قرار دهند.

8. ایجاد سازوکار رسیدگی به شکایات و رسیدگی متفاوت به محتواهای غیرقانونی شدید از دیگر قواعد این چارچوب تنظیم گری است.

بسیاری از بندهای این چارچوب، قابلیت کاربردی جهانی دارد با این وجود در تعریف محتوای غیرقانونی و محتوای نامناسب برای بچه ها ونوجوانان، بی تردید هنجارها و ارزش های هر جامعه نقشی معین نماینده خواهد داشت.

در ایران قوانین مختلفی از جمله قانون مصوب اردیبهشت ماه سال جاری با هدف حمایت و صیانت از بچه ها و نوجوانان تدوین شده اند. با این وجود نظام قانون گذاری بچه ها و نوجوانان کماکان از فقدان چارچوبی جدید با توجه به تحولات فناوری و حوزه دیجیتال رنج می برد. در نتیجه ضروری است تا رویکردی جدید در ارتباط با حفاظت از بچه ها و نوجوانان در فضای آنلاین با توجه به اقتضائات جدید حکمرانی این فضا و بازیگران جدید حوزه تنظیم گری اتخاذ گردد.