سیلک کاشان شگفتانه ای از اعماق تاریخ تمدن - بازی های فکری

این محوطه شامل تپه شمالی (سیلک کوچک)، به مساحت نزدیک پنج هکتار، تپه جنوبی (سیلک عظیم)، به مساحت نزدیک هشت هکتار و 2 گورستان به نام های گورستان الف و گورستان ب است.

این تپه ها به ترتیب از قدیم به جدید آثار دوران مختلف تمدن بشری شامل عصر نوسنگی، عصر مس و سنگ، دوران شهرنشینی، عصر مفرغ و آهن و دوره ماد را به نمایش می گذارند.

مهمترین آثار تمدنی شناخته شده در سیلک شامل نخستین روستاها و خانه های ساخته شده به دست بشر، نخستین جانوران و گیاهان اهلی، نخستین کوره های پخت سفال و ذوب فلز و نخستین آثار خط و نوشتار است.

این محوطه در سال های 1312، 1313 و 1316 خورشیدی برای نخستین بار از سوی هیات باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی رومن گیرشمن مورد کاوش نهاده شد.

سیلک همچنین در سال های 1380 تا 1385 خورشیدی، از سوی هیات باستان شناسی ایرانی به سرپرستی صادق (شاپور) ملک شهمیرزادی مورد کاوش و بازنگری نهاده شد و نتایج این پژوهش ها در چندین جلد کتاب به چاپ رسید و در دسترس همگان نهاده شد.

این اثر 24 شهریور 1310 خورشیدی به شماره 38 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در فهرست اثرهای نامزد دنیای قرار گرفته است.

تپه های سیلک کاشان به عنوان نخستین تمدن یکجانشینی فلات مرکزی ایران در حالی از دنیاگردان نوروزی پذیرایی می نماید که بعضی جاذبه های فرهنگی و تاریخی این شهرستان از جمله مجموعه تاریخی باغ فین به دلیل شرایط کرونایی تا اطلاع بعدی تعطیل است.

بازدید از سیلک در تعطیلات نوروز

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک با یادآوری تصمیم ستاد مدیریت کرونا در کاشان مبنی بر تعطیلی مکان ها و محوطه های تاریخی در تعطیلات نوروز افزود: گشایش محوطه های روباز و بدون ازدحام به دستور مدیر کل میراث فرهنگی، دنیاگردی و صنایع دستی استان اصفهان از روز دوم فروردین ماه انجام شد، از این رو بازدید دنیاگردان از فضای باز محوطه تپه های باستانی سیلک روزانه در تعطیلات نوروز برای دنیاگردان برقرار است.

جواد حسین زاده ساداتی اظهار کرد: بازدید روزانه از تپه های باستانی سیلک با کاهش 90 درصدی به دلیل محدودیت های شرایط کرونا و رعایت شیوه نامه های بهداشتی نزدیک به 300 نفر رسیده است.

به گفته وی، این در حالی است که پیش از شیوع کرونا در سال 1398 روزانه 2500 تا سه هزار دنیاگرد از این محوطه باستانی بازدید می کردند.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک خاطر نشان کرد: بازدیدنمایندگان می توانند با رعایت بهداشتی به ویژه داشتن ماسک هر روز از ساعت 9 تا 18 با حضور راهنمایان دنیاگردی میراث فرهنگی، دانشجوی دانشگاه کاشان و راهنمای الکترونیکی به وسیله پرداخت هزینه از این پایگاه دیدن و خدمات دنیاگردی دریافت نمایند.

حسین زاده ساداتی با تاکید بر رعایت شیوه نامه های بهداشتی حتی با ضدعفونی کردن سطوح مورد بازدید دنیاگردان، اظهار کرد: مجموعه فضاهای نمایشگاه پایگاه باستانی سیلک شامل یافته های دوره های مختلف سیلک و یک سالن نمایش این پایگاه در معرفی مستندهای نمایشی به دلیل رعایت شیوه نامه های بهداشتی بسته است.

وی ادامه داد: تپه های باستانی سیلک بخش مهمی از این پایگاه در فضا باز است که دنیاگردان می توانند بخشی از خمره ها، دفینه ها، ترانشه ها و کارگاه های پرفسور گریشمن به عنوان نخستین کاوشگر در این محوطه دیدن نمایند.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک با یادآوری این که چهار غرفه با راه اندازی نمایشگاه، سالن نمایش و مستندهای آن نیز برای دانش آموزان و دنیاگردان ایجاد شده بود تا با نحوه ساخت سفال، ابزار سنگی، نوشتن خطوط باستانی و فلزگری آشنا شوند، اضافه کرد: راه اندازی و بازدید از این فضاهای سربسته نمایشگاهی، نمایشی و آموزشی به دلیل همزمانی با آغاز دوره همه گیری کرونا و رعایت شیوه نامه های بهداشتی متوقف شد که امید است بعد از برطرف این بیماری برای دنیاگردان و علاقه مندان قابل بازدید و استفاده گردد.

وی توضیح داد: طراحی ایجاد مجموعه تاریخ فرهنگ سیلک نیز با کمک مشاور برای 2-3 سال آینده برنامه ریزی و مکان آن در جنوب محوطه باستانی سیلک جانمایی شده است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک بهره برداری از این طرح را نیازمند مشارکت خیران میراث یار دانست و افزود: یافته های سیلک از دوره گریشمن در این مجموعه در قالب نمایشگاهی بعد از این همه گیری در معرض دید دنیاگردان قرار می گیرد.

حسین زاده ساداتی سیلک با تمدن و مدنیتی به قدمت پنج تا 6 هزار سال را متعلق به کاشانی ها دانست و افزود: مدنیت و تمدن شهری اینجا به عنوان نخستین شهرهای دنیا جدا از این روستا که هشت هزار سال قدمت دارد حاصل فعالیت و کوشش خود کاشانی ها و نیاکان آنان است که باید در محافظت جدی از آن مطالبه گری نمایند.

به گفته وی، سیلک سرمایه و ثروتی برای مردم کاشان است که منفعت و ضرر از بین رفتن و آسیب آن به خود کاشانی ها می رسد.

عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان ادامه داد: البته از آنجا که این مجموعه ارزشمند دنیای است منفعت حفظ یا ضرر آسیب به آن برای کل دنیا است از این رو افزون بر مطالبه گری کاشانی ها در حفاظت هر چه بیشتر از آن هیچ سستی و خللی نباید در فرایند تثبیت دنیای شدن آن رخ دهد.

کاوش تپه های سیلک از نگاه یک باستان شناس پیشکسوت

بازسازیگر و باستان شناس پیشکسوت کاشانی نیز با یادآوری کاوش تپه های باستانی سیلک به سرپرستی گریشمن فرانسوی در سال 1312 گفت: تشخیص وجود 2 تپه شمالی و جنوبی در چهار کیلومتری جنوب غرب کاشان و تالیف 2 جلد کتاب ارزنده برای این مرز و بوم حاصل کار این باستان شناس فرانسوی بعد از سه سال شد.

عباس اعتمادفینی با اشاره به تقسیم دوره های سیلک از سوی گریشمن به 6 دوره فرهنگی ادامه داد: سیلک نخستین تمدنی است که انسان ها هزاره ششم قبل از میلاد از خود به یادگار گذاشتند.

وی توضیح داد: ایران در مناطق دیگر نیز محوطه باستانی با قدمت کمتر یا بیشتر از سیلک دارد اما هیچیک امتیاز و تقدم این محوطه باستانی به دلیل استمرار زندگی از هشت هزار سال پیش تا کنون ندارد.

به گفته این باستان شناس، دور از انتظار نیست افرادی که در جوار تپه سیلک سکونت دارند از آن طایفه قدیم باشند.

اعتمادفینی با تاکید بر خلق ریسندگی، بافندگی، رنگ، نقشه، سفال گری و ذوب فلز برای نخستین بار در سیلک، اظهار کرد: این اثر یکی از ارزنده ترین مکان ها و امانت های به یادگار مانده و ارث رسیده از نیاکان کاشانی هاست که نباید با توفان فراموشی ویران گردد.

وی افزود: سال 1328 و از 13 سالگی در شوش دانیال با گریشمن فرانسوی کار خود را به عنوان شاگرد آغاز و به مدت 18 سال با او همکاری کرد.

به گفته این باستان شناس، یکی از افتخارات زمان کاری وی اینست که 10 سال با ژان پِرو جانشین آقای گیرشمن بازسازی چغازنبیل ارزنده ترین، بلندترین، عظیمترین و زیباترین بنای در جنوب ایران را انجام داده است.

اعتماد فینی با تاکید بر اهمیت تربیت باستان شناسان گفت: باید بودجه ای برای دانشجویان این رشته بعد از تحصیلات دانشگاهی اختصاص یابد تا بتوانند در راستای بازسازی ودیعه های ارزشمند تاریخی و افزایش تجربیات علمی و عملی خود در کنار استادهای متبحر گام بردارند.

عباس اعتمادفینی فرزند استاد احمد اعتماد فینی متولد 1315 همکار رومن گریشمن باستان شناس فرانسوی در عملیات بازسازی و به سازی تپه های سیلک است که در سال 94 به عنوان بازسازیگر نمونه از کوشش های وی برای حفظ و بازسازی تپه های سیلک قدردانی شد.

وی در 13 سالگی به هیات باستان شناسی فرانسوی پیوست و نخستین همراهی او با گریشمن در حفاری های خوزستان بود؛ از بدو ورود به گروه با خانم تانیا گریشمن همسر رومن گریشمن همکاری و در بازسازی اشیای باستانی او را کمک می کرد.

اعتماد فینی هرچند تحصیلات آکادمیک ندارد اما به دلیل تجربه فراوان از عظیم ترین بازسازی گران اشیای باستانی در کشور به شمار می آید.

یک هزار و 700 اثر ارزشمند تاریخی در کاشان

معاون مدیرکل و رئیس اداره میراث فرهنگی دنیاگردی و صنایع دستی کاشان گفت: این شهرستان با برخورداری از یک هزار و 700 اثر دارای ارزش تاریخی، طبیعی و معنوی شامل 325 اثر ثبت ملی و یک اثر ثبت دنیای، است.

مهران سرمدیان اظهار کرد: 34 اثر کاشان نیز با موضوعات آیین ها، صنایع دستی، مهارت و دانش از جمله مهارت فنون مسگری، آیین نخل گردانی، مهارت پخت کلوچه کاشان در فهرست آثار میراث ناملموس کشور و 2 مهارت بافت قالی کاشان و آیین قالی شویان مشهد اردهال کاشان در فهرست میراث معنوی دنیای ثبت شده است.

وی همچنین شمار مرکزهای بوم گردی در کاشان 16 باب با 117 اتاق و 424 تخت و تعداد میهمان پذیرها را نیز پنج باب با ظرفیت 153 تخت برشمرد.

به گفته وی، 34 باب اقامتگاه سنتی با 427 اتاق و 1052 تخت، هشت باب هتل یک تا چهار ستاره با 338 اتاق و 891 تخت، چهار هتل آپارتمان با 35 اتاق و 118 تخت در شهرستان کاشان وجود دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، دنیاگردی و صنایع دستی کاشان خاطر کرد: مجموع ظرفیت اقامتی کاشان سه هزار و 265 و اشتغال یک هزار و 153 نفر در تاسیسات دنیاگردی این شهرستان است.

سرمدیان اظهار کرد: همچنین پنج سفره خانه سنتی، 21 دفتر خدمات مسافرتی و دنیاگردی، چهار مجتمع بین راهی، 2 آکادمی دنیاگردی، 18 اقامتگاه بوم گردی، یک شرکت حمل و نقل دنیاگردی، یک شرکت خانه مسافر به ظرفیت 120 خانه در کاشان فعالیت دارد.

ایلنا نوشت، شهرستان کاشان با برخورداری از یک هزار و 700 اثر دارای ارزش تاریخی، طبیعی و معنوی شامل 325 اثر ثبت ملی و یک اثر ثبت دنیای، در فاصله نزدیک به 200 کیلومتری شمال اصفهان واقع است.