چگونه به بچه ها مبتلا به اختلال خواندن آموزش بدهیم؟ - بازی های فکری

آوای حروف به فرآیند تطبیق حروف با صداها گفته می شود. بچه ها مبتلا به اختلال خواندن در این زمینه دچار مشکل هستند و برای یادگیری آن به روش آهسته و ساختارمند احتیاج دارند. یک معلم می تواند به این بچه ها یاری کند تا از الگوهای ساده تر حروف و صداها به الگوهای پیچیده تر پیش بروند. به عنوان مثال، کودک ممکن است یاد بگیرد که ترکیب ai صدای بلند A را ایجاد می نماید، سپس تمرین می نماید تا این الگو را در کلمات مختلف شناسایی کند.

بعضی از روش های آموزش خواندن از بچه ها می خواهند که معانی کلمات را با یاری تصاویر یا منطق حدس بزنند. اما این روش برای بچه ها مبتلا به اختلال خواندن موثر نیست. در واقع، این بچه ها باید بیشتر بر یادگیری آوای حروف تمرکز نمایند و تمرینات زیادی داشته باشند. آن ها بعلاوه باید با کتاب هایی که بیشتر شامل الگوهای آوایی حروفی هستند که قبلاً یاد گرفته اند، تمرین نمایند.

چگونه اختلال خواندن را در کودکمان تشخیص بدهیم؟

برای تشخیص اینکه آیا کودک شما در حال دریافت آموزش مبتنی بر آوای حروف است یا نه، به کلمات آموزشی او دقت کنید. اگر کلمات دارای صداهای مشابه (مانند hat، bat، cat) باشند، این نشان دهنده استفاده از روش آوای حروف است. در این نوع آموزش ها، بچه ها آموزش مستقیم و تمرینات زیادی در زمینه مهارت های خاص دریافت می نمایند. آنها قرار نیست که فقط با قرار گرفتن در اطراف کتاب ها و به طور اتوماتیک خواندن یاد بگیرند و از آن ها خواسته نمی شود که معانی کلمات را حدس بزنند. اگر از فرزند شما خواسته می شود که کلمات را حدس بزند یا تمرینات زیادی به او داده نمی شود، احتمالاً برنامه آموزشی او به شیوه آوای حروف نیست.

بچه ها زمانی که در یادگیری خواندن از همسالان خود عقب می افتند، معمولاً در سال های ابتدایی تحصیل، تشخیص اختلال خواندن می گیرند. دلیل این مشکل نه در ناتوانی ذهنی، بلکه در عدم توانایی در یادگیری یک مهارت خاص است: رمزگشایی زبان نوشتاری. بعضی از بچه ها مبتلا به دیسلکسی با استفاده از روش های مختلف سعی می نمایند مسائل خواندن خود را جبران نمایند، اما این مشکل تا زمانی که احتیاج به خواندن و تجزیه و تحلیل مطالب پیچیده تر می شود، به وضوح شناسایی نمی شود.

بچه ها مبتلا به اختلال خواندن به آموزش خاص احتیاج دارند

مشکل اصلی این است که بچه ها مبتلا به دیسلکسیا نمی توانند خواندن را همانطور که دیگران یاد می گیرند، فرا بگیرند. آن ها احتیاج به نوع خاصی از آموزش دارند که ممکن است روش تدریس مدرسه آن ها نباشد. برای اینکه این بچه ها به خوانندگان ماهر تبدیل شوند، باید آموزش ویژه ای دریافت نمایند و بعضی از آن ها ممکن است به یاری بیشتری احتیاج داشته باشند.

برای اینکه بدانید فرزند مبتلا به اختلال خواندن شما آموزش درستی دریافت می نماید یا خیر، لازم است ابتدا به نحوه عملکرد مغز در فرآیند خواندن توجه کنید.

مبانی خواندن

یادگیری خواندن با مفهوم آگاهی از صداها آغاز می شود، یعنی توانایی تشخیص کوچک ترین صداهای مختلفی که ترکیب می شوند تا زبان شکل بگیرد. این صداها که به فونه ها معروف هستند، پایه و اساس یادگیری زبان نوشتاری را تشکیل می دهند. به عنوان مثال، در کلمه run، سه فونه وجود دارد که هر کدام یک صدا را نمایندگی می نماید.

قبل از اینکه بچه ها بتوانند کلمات را فقط با تماشا آن ها شناسایی نمایند، باید توانایی ارتباط دادن صداهایی که می شنوند با حروف نوشته شده را پیدا نمایند. این فرآیند به نام آوای حروف شناخته می شود. با گذشت زمان، بچه ها قادر می شوند صداهای ترکیبی بزرگ تری را شناسایی نمایند تا جایی که بتوانند صداهای کامل کلمات را شناسایی نمایند، که این کلمات به نام کلمات بصری شناخته می شوند.

آموزش درست و تخصصی می تواند از مسائل خواندن و نوشتن جلوگیری کند یا حداقل این مسائل را کاهش دهد. هرچند برترین زمان برای آغاز آموزش خواندن در سنین پایین است، اما خبر خوش این است که این مهارت ها در هر سنی قابل یادگیری و توسعه هستند.

چه روش هایی برای بچه ها مبتلا به اختلال خواندن مؤثر است؟

چطور می توان به دانش آموزان مبتلا به دیسلکسی یاری کرد تا خواندن را یاد بگیرند؟ طبق گفته لورا فیلیپس، دکترای روانشناسی بالینی و روانشناس عصبی، کلید اصلی در این فرایند آموزش سیستماتیک آوای حروف است. او شرح می دهد که منظور از سیستماتیک این است که مهارت های آوای حروف به صورت گام به گام و با تقدم از الگوهای ساده و ثابت به سمت الگوهای پیچیده تر و متغیرتر آموزش داده شود.

فیلیپس بعلاوه اشاره می نماید که گاهی اوقات از اصطلاح سیستماتیک برای روش هایی استفاده می شود که برای بچه ها مبتلا به دیسلکسی مؤثر نیستند. به عنوان مثال، بعضی از برنامه هایی که به نام سیستماتیک معرفی می شوند، در واقع بر تحلیل خطا متمرکزند - یعنی آنالیز اشتباهات بچه ها و بر اساس آن ها آموزش می دهند، به جای اینکه مهارت های آوایی را در یک روند ساختاریافته و منظم آموزش دهند.

چه روش هایی برای بچه ها مبتلا به اختلال خواندن کارساز نیست؟

روش های زبان کل بر این اساس هستند که بچه ها می توانند خواندن را به صورت طبیعی و به وسیله مواجهه با زبان نوشتاری که برایشان مجذوب کننده و مرتبط است، یاد بگیرند. به جای اینکه بچه ها کلمات نو را با صدا درآورند، به آن ها آموزش داده می شود که معنی کلمات را به وسیله تصاویر یا زمینه داستان پیدا نمایند. اما این روش خواندن را برای آن ها دشوارتر می نماید، چرا که توجه بچه ها را از چیزی که باید بر آن تمرکز نمایند، یعنی حروف و صداها، منحرف می نماید.

برنامه های سواد متعادل نیز که پنج جزء مختلف آموزش خواندن شامل آگاهی از صداها، آوای حروف، روانخوانی، واژگان و درک مطلب را ترکیب می نمایند، به گفته دکتر فیلیپس، برای بسیاری از بچه ها مبتلا به دیسلکسی کافی نیستند. او شرح می دهد: در سال های ابتدایی تحصیل، ما باید بیشتر روی شناسایی کلمات تمرکز کنیم و سپس به درک مطلب بپردازیم. به گفته او، برنامه های سواد متعادل سعی می نمایند همه این اجزا را به طور همزمان آموزش دهند، اما تأکید کافی روی آگاهی از صداها و آوای حروف ندارند.

چرا تمرین آوای حروف برای بچه ها مبتلا به دیسلکسیا لازم است؟

یکی از نکات کلیدی در برنامه های آموزشی مؤثر آوای حروف، تمرین هدفمند و منظم است. طبق گفته جودی موساف، متخصص آموزش در موسسه Child Mind، پس از معرفی هر الگوی آوای حروف در درس، باید از مواد خواندنی ای استفاده شود که همان الگوها را در خود داشته باشند. موساف می گوید: اگر دانش آموزان یاد می گیرند که حروف ‘ai به صدای ‘A تبدیل می شود، باید این دانش را با خواندن کلمات و متون ساده و سپس متون طولانی تر که همان الگو را دارند، تمرین نمایند. بعضی برنامه ها فقط از بچه ها می خواهند چند کلمه را بخوانند یا بنویسند که این روش کفایت نمی نماید.

او بعلاوه اشاره می نماید که اگر مواد خواندنی مرتبط با درس آوای حروف نباشد، بچه ها نمی توانند تمرین کافی برای یادگیری و استفاده صحیح از این مهارت ها داشته باشند. یک برنامه آموزشی خوب باید تمرین های هدفمند را در خود بگنجاند تا بچه ها بتوانند درس های آموخته شده را به خواندن واقعی انتقال دهند. متون قابل رمزگشایی، که به کتاب هایی گفته می شود که حداقل 98 درصد کلمات آن ها شامل الگوهای آوای حروف آموخته شده باشد، برای این نوع تمرین ها بسیار مناسب هستند.

روش های آموزشی مؤثر در خواندن معمولاً به عنوان چندحسی شناخته می شوند. این روش ها به بچه ها یاری می نمایند تا با شنیدن، تماشا، گفتن، نوشتن و حتی استفاده از حرکات بدن، یادگیری خود را تقویت نمایند. دکتر موساف شرح می دهد: این روش ها ممکن است به افزایش زمان تمرین یاری نمایند یا تمرین آوای حروف را مجذوب کننده تر نمایند، اما هیچ تحقیقی نشان نمی دهد که این روش ها نتایج بهتری نسبت به برنامه های مبتنی بر آوای حروف داشته باشند.

چطور باید یک برنامه خواندن مناسب را تشخیص داد؟

والدین چگونه می توانند متوجه شوند که آیا برنامه خواندن کلاس فرزندشان بر اساس آوای حروف است یا نه؟ در اینجا چند نکته از کارشناسان آورده شده است:

• به کلمات توجه کنید. اگر همه کلمات متعلق به یک خانواده کلمه ای باشند یا صداهای مشابهی داشته باشند، مانند cat، sat، bat، mat، این نشان دهنده یک برنامه آموزشی مبتنی بر آوای حروف است. اما اگر کلمات صرفاً شامل کلمات پرکاربردی چون of، the، have و that باشند، این برنامه بر اساس آوای حروف نیست.
• آیا از کودک خواسته می شود که حدس بزند؟ برنامه های آوای حروف از بچه ها نمی خواهند که معنی کلمات را از روی تصویر یا متن حدس بزنند، بلکه از آن ها می خواهند که حروف را ببینند و صدای آن ها را فراوری نمایند.
• در یک برنامه خوب آوای حروف، بچه ها تحت راهنمایی و آموزش قرار می گیرند. آن ها قرار نیست فقط به وسیله مواجهه با کتاب های زیاد یاد بگیرند. این کار احتیاج به آموزش مستقیم و تمرین منظم دارد.
• چقدر تمرین می نمایند؟ در برنامه های آوای حروف باید تکرار زیادی وجود داشته باشد. این ممکن است شامل رمزگشایی کلمه، نوشتن آن و سپس استفاده از آن در جملات باشد.

کدام برنامه ها برای دانش آموزان مبتلا به اختلال خواندن مؤثرترند؟

اگر نام برنامه آموزشی مدرسه فرزندتان را می دانید، می توانید ارزیابی هایی را آنالیز کنید که برنامه ها را بر اساس شواهد و اثربخشی ارزیابی می نماید.

اگر فرزند شما این نوع آموزش را در مدرسه دریافت نمی نماید، یک متخصص خواندن یا معلم خصوصی می تواند به او یاری کند، به شرطی که از برنامه ای مبتنی بر آوای حروف استفاده نمایند. زمانی که بچه ها آموزش های تخصصی دریافت می نمایند، پیشرفت آن ها باید به طور مداوم پیگیری و میزان گیری شود تا اطمینان حاصل شود که به خوبی پیش می روند.

خبر خوب این است که بچه ها مبتلا به اختلال خواندن می توانند پیشرفت های چشمگیری داشته باشند. دکتر فیلیپس اشاره می نماید که تحقیقات نشان می دهند که پس از دریافت آموزش های سیستماتیک آوای حروف، منطقه ها مغزی مرتبط با خواندن در این بچه ها به حالت طبیعی باز می شود.

منبع: