فرش های فلات مرکزی؛ هنر ایرانی در دل کویر - بازی های فکری

بیشتر فرش های بافته شده در این منطقه ها، از دیرباز برای مقاصد تجاری بوده است و در حال حاضر هم بخش زیادی از بازار فرش ایران و جهان را فرش های فلات مرکزی تسخیر کرده است. هرچه به سمت جنوب پیش می رویم، فرش ها بیشتر از شهری بافت به سمت فرش های روستایی و عشایری می فرایند؛ اما همچنان بخش بزرگی از گردش اقتصادی بازار فرش ایران، متعلق به فرش های دستبافت شهری این منطقه از ایران است.

اینجا مهم ترین فرش های فلات مرکزی ایران را نام می بریم و جداگانه به بررسی ویژگی ها و تاریخچه هرکدام خواهیم پرداخت.

• قالی کاشان
• قالی جوشقان
• قالی قم
• قالی اصفهان
• قالی شهرضا
• قالی فریدن
• قالی میمه
• قالی ویست
• قالی نجف آباد
• قالی نایین
• قالی یزد
• قالی اردکان
• قالی کرمان
• قالی سیرجان
• قالی بردسیر
• قالی شهربابک
• قالی راور

ابریشم بافت های قمی

فرش ایرانی در خارج از ایران، به عنوان محصولی گران و لوکس به شمار می رود. یکی از دلایل این مسئله صادرات فراوان فرش قم است؛ چرا که فرش قم عمدتاً با نخ ابریشمی بافته می شود و برای همین هم قیمت بالایی دارد. فرش های قم اغلب گران هستند و از این رو در سایزهای بزرگ بافته نمی شوند و شاید بیشتر آنها را در میزان قالیچه ببینید. پشتی، ذرع ونیم، دو زرع ونیم و شش متری رایج ترین میزان های فرش قم در بازار هستند.

طرح های رایج در فرش دستباف قم، لچک و ترنج، واگیره ای، بته و درختی است. بخش کمی از فرش های قم با کرک بافته می شوند. فرش های قم در زمره فرش های شهری به شمار می فرایند؛ گرچه در حال حاضر از فرش های ابریشمی نه به عنوان یک کف پوش برای فضا، بلکه به عنوان یک اثر دکوری روی خبرنگاران استفاده می شود.

نکته جالب این جاست که این سبک فرش های قم که حالا بخش بزرگی از تجارت فرش را در برگرفته اند، نزدیک به یک صد سال است که به طور جدی در قم رایج شده است.

در نظر داشته باشید در واقع فرش قم از آن دسته فرش های فلات مرکزی است که در طول زمان بسیار تغییر کرده و در حال حاضر از انواع فرش ایرانی نو به شمار می رود. پیش از این فرش های قم به دلیل گره های درشتشان و هم استفاده از مواد اولیه نامرغوب، تولید کمی داشت و هم کالای محبوبی نبود.

اما با یک تغییر نگرش در سبک بافت فرش در این منطقه، روی آوردن به ابریشم و بافت های ریز و همچنین دخل و تصرف در طرح هایی که از کاشان، نزدیکترین قطب فرش به خودشان ایجاد کرده بودند، حالا یک کلاس نو بافت فرش در ایران را پایه گذاری کرده اند.

لاکی های چشم نواز کاشانی

فرش کاشان از آن دست انواع فرش ایرانی است که به جز بازار جهانی، محبوبیت فراوانی در بازار داخلی هم دارد و در کنار فرش تبریز یکی از محبوب ترین فرش های دستباف به شمار می رود. خیلی بعید نیست که شما هم در خانه تعداد زیادی از دوستان و آشنایان تان، در کنار گبه و گلیم ایرانی، فرشی از کاشان هم ببینید.

سنت فرش کاشان نشات گرفته از سنت پارچه بافی در این شهر تاریخی است. حالا اما با کمرنگ شدن جریان پارچه بافی در کاشان، کارگاه های فرش بافی یکی از مهم ترین هنرهای بازار کاشان به شمار می رود. راوند، آران و بیدگل، نطنز و جوشقان هم به دلیل نزدیکی به کاشان از سبک قالی بافی آن ها تاثیر گرفته اند.

قالی کاشان بیشتر از پنبه و پرز پشمی بافته می شود و البته در نقش های نفیس تر، ابریشم هم در آن به کار می رود. اگرچه رنگ زمینه در فرش های کاشان متنوع است؛ اما فرش های لاکی کاشان یکی از انواع فرش دستباف محبوب ایرانی است.

گره های فرش کاشان متقارن است و لچک و ترنج، گلدانی، شکارگاهی و محرابی از محبوب ترین طرح های فرش کاشان است. در نظر داشته باشید، شاید روی نقشه، فاصله ای میان کاشان و جوشقان نباشد؛ اما فرش کاشان و جوشقان دو داستان کاملاً متفاوت از یکدیگر هستند.

کاشان البته در سال های اخیر به جز فرش دستباف، یکی از قطب های انواع فرش نو ایرانی هم هست. بد نیست بدانید کارگاه ها و کارخانه های متعدد فرش ماشینی در این شهر، علاوه بر ایجاد جریان اقتصادی در شهر، بخش زیادی از فرش ماشینی بازار کشور را هم تامین می کند.

برای دیدن آگهی های فرش دستباف کلیک کنید

فرش های شهری اصفهان

یکی از انواع فرش دستباف ایرانی، فرش های اصفهان است که فرش هایی شهری بافت هستند. در استان اصفهان البته فرش های محلی و فرش های عشایری هم بافته می شود؛ اما این منطقه بیشتر به بافت فرش های شهری با گره های نامتقارن مشهورند. پنبه، ابریشم، پرز کرکی و ابریشمی مهم ترین موادی است که برای بافت این فرش استفاده می شود. همچنین طرح های رایج در فرش اصفهان لچک و ترنج، درختی، اسلیمی و شاه عباسی است.

به جز شهر اصفهان، در استان اصفهان که یک از قطب های تولید فرش های فلات مرکزی ایران است، فرش های دستباف با همان شکوه و قدرت گذشته، بافته می شود.

میمه، شهرضا، فریدن، نجف آباد و ویست هم از دیگر انواع فرش دستباف در اصفهان است که بیشتر فرش های روستایی و عشایری در آن بافته می شود. در یکی دیگر از شهرهای اصفهان هم فرش معروفی به نام فرش نایین بافته می شود که به دلیل کلاس متفاوت و معروفیت بالایش، بهتر است جداگانه به آن بپردازیم.

فرش نایین؛ ترکیب سنت و مدرنیته

نائین روزگاری قطب بافت عبا و گلیم در ایران بود. این شهر حالا با فرش هایش معروفیتی جهانی دارد. مهم ترین ویژگی فرش نائین استفاده استادانه از پشم است. اگرچه طرح های این فرش، در زمره فرش های سنتی ایرانی قرار می گیرد؛ اما استفاده ماهرانه از پشم برای بافت این فرش، می تواند آن را در صف انواع فرش مدرن از جهت کلاس بافت قرار دهد.

فرش نائین اغلب در خانه ها و از طریق زنان بافته می شود. در بازار فرش این شهر می توانید موارد از انواع فرش نو تا موارد آنتیک را پیدا کنید. البته اگر صاحب یک فرش آنتیک شدید و قصد نداشتید آن را به خبرنگاران بزنید، حداقل از یک روفرشی استفاده کنید!

مثل بسیاری از فرش های استان اصفهان مانند: لچ و ترنج، بخش اصلی طرح های فرش در نائین را نیز به خود اختصاص می دهند. نائین هم علاوه بر فرش دستبافت، از جمله شهرهایی است که در آن انواع فرش ماشینی را هم به راحتی می توانید پیدا کنید؛ چرا که مثل کاشان این شهر هم محل تجمع کارگاه ها و کارخانه های فرش ماشینی است.

گره های فارسی در دل کویر

یکی از مراکز اصلی بافت فرش های فلات مرکزی یزر است. میتو ان گفت که بهترین فرش های دستباف ایرانی در یزد بافته می شود. جایی که در حال حاضر یکی از قطب های بافت فرش دستباف و تولید فرش ماشینی است. فرش یزد مانند بسیاری دیگر از فرش های سرزمین های میانی ایران و بیابان مرکزی آن، با گره های نامتقارن یا فارسی بافته می شود.

فرش یزد یکی از زیبایی های فرش ایرانی است که وقتی به آن در یک جهت جغرافیایی و به صورت پیوسته نگاه می کنید، متوجه تغییرات طرح و نقشه فرش ها در یک جهت جغرافیایی می شوید. مثلاً میزان گل ها و شلوغی طرح فرش ایرانی را وقتی از کاشان به یزد و از یزد به کرمان می روید، به خوبی درک می کنید.

فرش یزد هم به دلیل نزدیکی به کرمان متاثر از نقشه های آن است و به شلوغی فرش های کرمانی است. فرش یزد با پشم بافته می شود و اغلب پشمی که برای بافت این فرش ها استفاده می شود از استان های دیگر به یزد می رسد. لچک و ترنج، ماهی درهم و شاه عباسی محبوب ترین طرح ها در میان طرح فرش های یزدی است.

گل های زیبای باغ های کرمان

از انواع فرش های فلات مرکزی ایران، فرش کرمان هنوز هم برای خود جایگاه ویژه ای دارد. نگاهی به فرش دستباف کرمان نشان می دهد که بافندگان فرش در این شهر، تصویر مدرن یک بهشت را در فکر می پرورانده اند. مهم ترین تغییری که در فرش های این شهر، نسبت به سایر فرش های فلات مرکزی ایران دیده می شود، استفاده از طرح درختی در طراحی فرش است. یک ایده مجذوب کننده که در زمان خودش طرحی مدرن برای طراحی فرش به شمار می رفت.

فرش کرمان یکی از خاص ترین انواع فرش ایرانی دستباف است که در آن بسیار دست و دلبازانه از گل، شکوفه، برگ، پرنده و حیوانات استفاده می شود. قالیچه و قالی کرمانی در میزان های دو ذرعی، شش متری، نه متری، دوازده متری بافته می شود و طرح های درختی، لچک و ترنج، بته ای، شاه عباسی و گل فرنگ از رایج ترین طرح های آن ها هستند.

***

آگهی های فرش را در خبرنگاران ببینید