مجموعه سعدالسلطنه قزوین؛بزرگترین کاروانسرای سر پوشیده شهر، عکس - بازی های فکری

معماری بنای سعدالسلطنه

کاروانسرای سعدالسلطنه از بناهای تو در تو تشکیل شده. در سرتاسر حیاط آن حجره هایی دیده می گردد که تزییات بسیار خاصی دارند و قسمت هایی از بازار از هم می گذرند. این بنا دارای چندین ورودی، چندین حیاط وسیع، حجره های متعدد، هشتی های باشکوه دالان های طویل و تزیینات آجرتراشی شده است.

کاروانسرای سعدالسلطنه از بناهای تو در تو تشکیل شده است. در سرتاسر حیاط آن حجره هایی دیده می گردد که تزییات بسیار خاصی دارند و قسمت هایی از بازار از هم می گذرند. این بنا دارای چندین ورودی، چندین حیاط وسیع، حجره های متعدد، هشتی های باشکوه دالان های طویل و تزیینات آجرتراشی شده است.

این کاروانسرا همانطور که در بالا گفته شد، در دوران گذشته نقش تجارتی داشته و از آن به عنوان مرکزی برای فعالیت های تجاری و بازرگانی استفاده می شده است. اما بعد از تغییراتی که در روسیه رخ داد، موقعیت مهم تجاری اش را از دست داد. شاید مهم ترین قسمت کاروانسرا را بتوان چهار سوق آن دانست که بر بالای آن گنبد عظیم کاشیکاری شده ای نهاده شده است. البته سقف این گنبد نورگیری ندارد و چهار طرف آن را چهار نیم گنبد نورگیر دار فرا گفته است که باعث می گردد تا فضا عظیم تر از آنچه که هست، نشان داده گردد.

همانطور که گفته شد، کاروانسرای سعدالسلطنه دارای 7 حیاط است که عظیم ترین آن، 3073 متر مربع وسعت دارد و البته حدود 1500 متر آن فضای باز است و بقیه آن ترکیبی از فضاهای نیمه باز و بسته است. یکی دیگر از حیاط های این بنا، نگار السلطنه نام دارد که دو حجره و دو انبار بسیار عظیم در آن نهاده شده است. حیاط دیگر این بنا با نام سعدیه یک گرمابه و 10 حجره دارد.

کاروانسرای سعدالسلطنه تا حالا بازسازی شده است و این بازسازی هنوز هم ادامه دارد. بازسازی این بنا زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است و تا حالا قسمت های زیادی از آن بازسازی شده است. قرار است تا بخش هایی که کاملا بازسازی شده اند و دیگر احتیاج به تعمیر ندارند، کاربری های جدید پیدا نمایند که برای مثال، رستوران، فراوریی و فروشگاه لباس بخشی از این کاربری هاست.کاروانسرای سعد لاسلطنه در سال 1316 به عنوان یکی از زیر مجموعه های بازار قزوین ثبت ملی شد و بعد در سال 1377 جداگانه به ثبت ملی رسید.

بعضی می گویند چون مجموعه کاروانسرا در محل میدان چوگان دوران صفویه (کاخ باغ سعادت، میدان سعادت) بنا شده بود، به آن سرای سعادت می گفتند. محمدباقرخان سعدالسلطنه اصفهانی حاکم وقت شهر قزوین در اواخر دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار (سال 1310 هجری قمری) با توجه به مراودات مالی فراوان ایران با روسیه و ترکیه، دستور داد کاروانسرایی در زمینی به مساحت 2.7 هکتار با حدود 400 حجره در شهر قزوین بنا نمایند و لقب خویش را روی آن نهاد و کاروانسرای سعدالسلطنه بعد از حدود دو سال با همت دو معمار اصفهانی و دو معمار قزوینی یعنی در سال 1312 هجری قمری به بهره برداری رسید. کاروانسرای سعدالسلطنه تا قبل از جنگ جهانی اول، مرکز تجارت و فعالیت بازرگانی شهر محسوب می شد که بعد از تغییرات سیاسی حکومت روسیه، موقعیت خود را به عنوان پل ارتباطی بازرگانی بین اروپا و آسیا از دست داد و حیات مالی خود را به صورت نیمه فعال ادامه داد. بعضی از حجره های کاروانسرای سعدالسلطنه به صورت غرفه های تجاری مستقل اداره می شد و بعضی نیز به صورت انبار و قسمتی از کاروانسرای سعدالسلطنه تبدیل به کارخانه آرد سلامت و کارخانه فراوری کشمش شد و قسمت های دیگر به عنوان کارگاه های فراوریی کفش، فرشبافی، چوب بری و … مورد استفاده نهاده شد و این باعث شد این اواخر مردم آنجا را بازار چوب بنامند.

این کاروانسرا یکی از معدود کاروانسراهای ایران است که دارای چندین حمام، سرا، تیمچه، شترخان، راسته، چهارسوق، مسجد، چایخانه و … است.عملیات بازسازی این مجموعه نیز در قالب تفاهم نامه به وسیله صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی به سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری قزوین واگذار شده بود، تقریبا به اتمام رسیده است. این اثر تاریخی ابتدا در تاریخ 1316/9/17 با شماره ثبت 1021 در زیر مجموعه بازار قزوین ثبت شد، سپس در مورخ 1377/5/11 با شماره 2089 به صورت مجزا به نام کاروانسرای سعدالسلطنه ثبت و بعدها گرمابه سعدیه با شماره 12598 در تاریخ 1384/5/11 از کاروانسرا منفک شد.

در حال حاضر در این مجموعه چندین کافه، رستوران و فروشگاه های صنایع دستی قزوین و آکادمی های هنری تاسیس شده است.از هنرهای سنتی و صنایع دستی این شهر می توان به نقاشی، فرش بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی و منبت کاری اشاره نمود.

در این کاروانسرا بعضی کارگاه ها و فروشگاه های صنایع دستی مختص شهر قزوین وجود دارد.در انتهای این کاروانسرا، مسجدالنبی واقع شده است.این مسجد قدیمی متعلق به دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار است که با مساحتی بالغ بر 14 هزار متر مربع، لقب عظیم ترین مسجد تاریخی شهر قزوین را به خود اختصاص داده است.موزه شاهنامه و اساطیر که متشکل از مجسمه های رضا ازی محمدی است نیز در این کاروانسرا نهاده شده است.

در حال حاضر کاروانسرای سعدالسطلنه یکی از محبوب ترین مکان های شهر قزوین برای مردم این شهر و گردشگران است.

نحوه دسترسی به کاروانسرای سعدالسلطنه

برای رفتن به این کاروانسرا باید بعد از رفتن به شهر قزوین، به سمت مرکز شهر یعنی خیابان امام خمینی بروید. این کاروانسرا در آنجا نهاده شده است.