سوغات استان مرکزی چیست؟ - بازی های فکری

استان مرکزی که به عنوان مرکز صنعتی ایران نیز شناخته می گردد، تقریبا در مرکز ایران واقع شده است. اراک، بزرگ ترین شهر و مرکز این استان است. این استان از شمال به استان های البرز و قزوین، از غرب به استان همدان، از شمال شرقی به استان تهران از جنوب به استان های لرستان و اصفهان و از شرق به استان های قم و اصفهان محدود است. شهرستان های این استان عبارت اند از اراک، محلات، ساوه، تفرش، خمین، فراهان، دلیجان، شازند، آشتیان، کمیجان، زرندیه و خنداب.

این استان به علت وجود کوه های مرتفع، مجاورت با حاشیه کویر مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و بعلاوه قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس، دارای آب وهوایی متنوع است. همین آب و هوای متنوع سبب تنوع در فرهنگ ها و سوغات و محصولات کشاورزی شهرهای مختلف این استان شده است.

در ادامه با چند نمونه از سوغات این استان آشنا می شویم.

نان فطیر اراک

نان فطیر در شهرهای مختلف با دستورها و طعم های مختلف و شکل و شمایل و مقدار های متفاوتی تهیه می گردد. فطیر اراک نیز در ایران شناخته شده است. نان شیرینی فطیر از آرد، شکر، تخم مرغ و مواد دیگر تشکیل شده است و مانند نان آن را در تنور می پزند. فطیر انواع مختلفی از جمله کسمه و شیرمال دارد.

ترخینه

ترخینه جامد یکی از سوغاتی های استان مرکزی است که در شهرهای مختلف آن یافت می گردد. در واقع ترخینه جامد، بلغور گندم یا جو است که در دوغ ترش خیسانده شده است. سپس قطعاتی از این مخلوط خمیر مانند را گلوله نموده و گاهی با افزودن اندکی گیاه خشک پونه زیر نور آفتاب خشک می نمایند. تکه های خشک ترخینه را با افزودن حبوبات و سبزی خشک به عنوان آش آماده می نمایند. در واقع ترخینه یک غذای نیمه آماده محسوب می گردد.

ترخینه جامد بعد از خیس خوردن در آب جوش کم کم به صورت یک سوپ در می آید. تقریبا نحوه درست کردن آن شبیه به سوپ های آماده امروزی است.

انار ساوه

انار از مهم ترین محصولات باغی ساوه است که در زبان محلی به آن نار نیز گفته می گردد.

انار ساوه از مرغوب ترین و شناخته شده ترین انارهای کشور به شمار می رود که ملس ترش، ملس تبریزی، یوسف خانی، رباب نی ریز، ملس یزدی و ارجستانی ارقام انار ساوه را شامل می شوند. فصل برداشت انار ساوه از اوایل پاییز تا اواخر آن است. در ساوه همه ساله جشنواره انار نیز برگزار می گردد. رب انار که یکی از مشتقات این میوه بهشتی است با کیفیت بی نظیر و به وفور در ساوه به فروش می رسد.

انگور هزاوه

هزاوه یکی از روستاهای شهرستان اراک است. این روستا دارای بافت کوهستانی و آب و هوای مناسب برای باغداری و دارای مزارع وسیع انگور است.

کشت انگور و فراوری محصولات مرتبط با آن از جمله شیره انگور و کشمش، به عنوان یکی از مهم ترین فعالیت های مردم روستای هزاوه به شمار می رود، به طوری که این روستا یکی از قطب های فراوری انگور محسوب می گردد.

هر ساله در این روستا، جشنواره انگور هزاوه نیز برگزار می گردد و انگور، کشمش، شیره و سایر فرآورده های فراوریی این محصول به عنوان سوغات برجسته استان مرکزی در این جشنواره به بازدیدنمایندگان عرضه می گردد.

گل و گیاهان زینتی محلات

شهر مَحَلّات یکی از خوش آب وهواترین شهرهای ایران است. این شهر به واسطه مزارع بزرگ پرورش گل و نبود آلودگی هوا به القابی مانند هلند ایران و شهر گل ها معروفیت یافته است.

محلات به عنوان بزرگ ترین شهرستان کشور از لحاظ سطح زیرکشت گل، مهد پرورش گل و گیاهان زینتی در کشور، قطب گل کاری کشور است و رتبه اول را از لحاظ تنوع فراوری گل در کشور دارد.

هنر گل کاری و پرورش گل به عنوان یک فعالیت مالی از سال 1300 شروع شده و شهر محلات به عنوان پایه گذار، ایجادنماینده و توسعه دهنده این صنعت نقش مهمی داشته است.

هم اکنون بیش از 700 واحد گلخانه ای در این شهرستان وجود دارد و حدود 40 درصد جمعیت محلات در بخش گل و گیاه مشغول به کار هستند.

عسل خمین

شهرستان خمین در جنوب استان مرکزی یکی از قطب های مهم در فراوری و فرآوری عسل کشور است. کار برداشت عسل در این شهرستان از اوایل تابستان شروع می گردد و در اوایل آذر ماه خاتمه می یابد.

فرش ساروق

ساروق در 50 کیلومتری شمال اراک واقع است که فرش های دست بافت آن معروفیت جهانى دارد.

فرش های اراک به سه دسته محال، مشک آباد و ساروق تقسیم می گردد که کلا زیر پوشش فرشی به نام ساروق می رود که نشان از اهمیت فرش ساروق دارد.

یکی از دلایل رونق فرش ساروق بافت صحیح و دقیق آن بوده است یعنی رعایت استانداردهای معقول در ابعاد، گره های صحیح و زدن پودهای لازم و... که باعث جلب رضایت مشتریان می شده است.

یکی دیگر از دلایل مهم جذابیت فرش اراک (ساروق و فراهان) ویژگی های محلی این فرش ها و طرح و نقشه آن ها است.

جوزغند نراق

نراق شهری در نزدیکی شهرستان دلیجان است. این شهر در حد فاصل شهرهای قم، کاشان و دلیجان قرار گرفته و از منطقه ها کوهستانی و سردسیر استان است.

جوزغند، شیرینی محلی شهر نراق است که تهیه آن 15 روز زمان می برد و به گران ترین شیرینی محلی ایرانی به عنوان سوغات معروف است. فرهنگ تعیین یکی از معانی تعریف شده برای جوزغند را (جوز) شفتالوی خشک شده و (غند)، (آگند) یا (آکند) یعنی افکندن آورده است.

جوزغند از میوه ای به نام (آلگ) که هم خانواده هلو است، تهیه می گردد و طعم ترش و شیرین دارد.

ساخت جوزغند یک کار گروهی بین بانوان نراقی است. برای درست کردن این شیرینی، میوه را پوست می نمایند تا سه روز در پشت بام آفتاب بخورد و خشک گردد، سپس هسته آن را خارج می نمایند و یک روز دیگر در آفتاب می ماند، بعد داخل این میوه را با مواد مخلوط تشکیل شده از مغز بادام، شکر، هل، مغز هسته زردآلو و خاک قند پر می نمایند. این شیرینی لذیذ در لیست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

گیوه سنجان

سِنِجان (در گویش محلی سنجون) روستایی در دامنه کوهستان قصبه است که باغ های گردو دارد و سبزی مصرفی اراک را تامین می نماید. گیوه بافی تنها صنعت دستی این منطقه است. گیوه سنجان در گذشته نزدیک، برای فروش به شهرها و روستاهای مختلف ارسال می شده است.

گیوه، نوعی از کفش یا پاپوش اصیل ایرانی است که در فصول گرم و خنک استفاده می شده است. اکنون تنها در بعضی از شهرستان ها و روستاها از آن استفاده می گردد. گیوه راست و چپ ندارد و به علت استفاده از نخ و بافتی پارچه ای، پا در آن عرق نمی نماید.

بر اساس آنالیز های صورت گرفته قدمت صنعت گیوه دوزی در استان مرکزی به دوره قاجاریه می رسد و در حال حاضر گیوه دوزان این استان در شهرهای ساوه، کمیجان، محلات، اراک و سنجان به فعالیت مشغول هستند.