بارداری کم خونمان می کند؟ - بازی های فکری

ترجمه: یاسمین ثریا

لزوم چکاپ کم خونی فقرآهن قبل از اقدام به بارداری

بارداری، این دوره خاطره انگیز زندگی، مادر را وادار می کند نظم و اصولی را برای حفظ سلامت خود و جنین اش رعایت کند. اگر بخواهیم سلامت خون مادر و جنین را بررسی کنیم، باید با کم خونی فقرآهن که شایع ترین نوع کم خونی در زنان باردار است شروع کنیم. در این مطلب ضمن پاسخگویی به مهم ترین سوال هایی که ممکن است درباره کم خونی فقرآهن به ذهنتان برسد، نظر تکمیلی دکتر رضا صفایی، فوق تخصص هماتولوژی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران را هم در ادامه پرسیده ایم.

با باردار شدن نیاز بدن به آهن ناگهان به طور قابل توجهی بالا می رود زیرا حجم خون مادر باید تا 50 درصد افزایش یابد. آهن ماده مهمی برای تولید هموگلوبین(پروتئین مهمی در گلبول های قرمز) است بنابراین بدن مادر برای خون سازی و افزایش تولید گلبول قرمز، به آهن بیشتری نیاز دارد. از طرفی جفت و جنین در حال رشد هم باید میزان قابل توجهی آهن در اختیار داشته باشند. متاسفانه بیشتر خانم ها با ذخایر آهنی کم باردار می شوند و هیچ بررسی قبل از بارداری ندارند. در نتیجه بدن برای این دوره حساس خصوصا 3 ماهه دوم و سوم آهن کافی در اختیار ندارد و کم خونی فقر آهن در مادر باردار پدید می آید.

با شروع بارداری نیاز مادر به آهن

از18میلی گرم در روز به 27 میلی گرم در روز می رسد. از آنجا که دریافت این میزان آهن از رژیم غذایی به دلایل مختلف چندان مقدور نیست، معمولا پزشک زنان از خانم باردار می خواهد که مکمل آهن مصرف کند. کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی در زنان باردار است اما تنها دلیل کم خونی آنها نیست. کم خونی می تواند در پی دریافت نکردن اسیدفولیک کافی، از دست دادن حجم قابل توجهی خون یا برخی بیماری های جدی یا بیماری های خونی ارثی(مثلا کم خونی سلول داسی شکل) ایجاد شود. درمان هر کدام از انواع کم خونی با روش خاصی انجام می شود. به خاطر بسپارید همه انواع کم خونی را نمی توان با مکمل آهن درمان کرد.

تشخیص کم خونی تخصصی است

در اولین مراجعه تان به متخصص زنان، از شما آزمایش خون گرفته می شود. در این آزمایش هماتوکریت (درصد گلبول های قرمز موجود در پلاسما) و میزان گرمی هموگلوبین خون را میزان می گیرند. حتی اگر در ابتدای بارداری کم خون نباشید، احتمال اینکه در پی بارداری کم خون بشوید وجود دارد. بنابراین در انتهای سه ماهه دوم دوباره باید یک آزمایش خون بدهید. یادتان باشد کاهش هماتوکریت و هموگلوبین در نیمه دوم بارداری نسبت به نیمه اول دور از انتظار نیست زیرا در این دوره خون باید در چرخه بزرگ تری (جنین بیشتر رشد کرده) جریان داشته باشد و همچنین حجم پلاسما نسبت به میزان سلول های خونی بیشتر افزایش می یابد اما این کاهش نباید خیلی شدید باشد پس تفسیر آزمایش خونتان را بر عهده پزشک متخصص بگذارید.

ممکن است کم خون باشید و علامتی نداشته باشید به خصوص اگر کم خونی تان خفیف باشد. در پی کم خونی احساس خستگی، ضعف و سرگیجه می کنید و شاید به نظر رنگ پریده برسید، خصوصا در ناحیه انگشتان، زیر پلک ها و لب ها. از دیگر علایم کم خونی می توان به تپش قلب شدید، تنگی نفس، سردرد، تحریک پذیری و اختلال در تمرکز اشاره کرد. تحقیقات نشان می دهد خانم های بارداری که ویار مواد غیر خوراکی مثل یخ، کاغذ، گچ و خاک می کنند، معمولا کم خونی دارند. تحت هیچ شرایطی چنین موادی نخورید و در صورت ویار به آنها بلافاصله پزشک متخصص معالج تان را در جریان بگذارید.

اگر برای شما کم خونی فقر آهن تشخیص داده شود، متخصص زنان برایتان مکمل آهن تجویز می کند. دوز مصرفی این دارو به شدت کم خونی بستگی دارد و معمولا بین120-60 میلی گرم در روز است. یادتان باشد سرخود مکمل آهن مصرف نکنید یا مکمل را بیشتر از میزان تجویز شده نخورید.

عوارض مصرف مکمل آهن

مقادیر بیش از حد مکمل آهن لوله گوارش را تحریک می کند و معمولا باعث ایجاد یبوست می شود. اگر دچار یبوست هستید، آلو بخورید زیرا هم ملین است و هم میزان قابل توجهی آهن دارد. سوزش سر دل، حالت تهوع، استفراغ و اسهال از دیگر ناراحتی هایی است که در پی مصرف مکمل آهن ممکن است به آنها دچار شوید. برای پیشگیری از این مسائل می توانید مکمل را در زمان هایی مناسب از روز مصرف کنید. مثلا اگر قرص آهن معده تان را تحریک می کند آن را قبل از خواب یا دراز کشیدن نخورید. در عوض اگر مصرف این مکمل باعث حالت تهوع در شما می شود، بهتر است آن را قبل از خواب بخورید. حتما ناراحتی هایی را که در اثر مصرف این مکمل برایتان پیش می آید، با متخصص معالجتان در میان بگذارید.

شرایط جذب بهتر آهن

اگر می خواهید آهن بهتر جذب شود، مکمل را هنگامی که معده تان خالی است، همراه یک لیوان آب یا آب پرتقال بخورید زیرا ویتامین C به جذب آن کمک می کند. یادتان باشد مکمل آهن را همراه شیر، چای، قهوه، مکمل کلسیم یا شربت آنتی اسید نخورید، کلسیم و پلی فنول ها جذب آهن را مختل می کند.

تاثیر کم خونی فقر آهن شما و جنین

هر چقدر هم کم خون باشید، جنین مقادیر کافی آهن از بدن شما دریافت می کند اما کم خونی فقر آهن ممکن است باعث کم خونی دوران طفولیت شود. این نوع کم خونی ممکن است باعث به دنیا آوردن جنین مرده یا مرگ نوزاد شود. کمبود آهن در بدن باعث می شود انرژی تان تحلیل رود و در صورت ابتلا به عفونت ها، دیرتر بهبود یابید؛ ضربان قلبتان تندتر می شود و سرتان گیج می رود، اگر کم خونی در اواخر دوره بارداری ایجاد شود، احتمال خونریزی هنگام زایمان افزایش می یابد.

پیشگیری از کم خونی فقر آهن

حتما از ابتدای بارداری غذاهای غنی از آهن و مکمل هایی که متخصص برایتان تجویز می کند، بخورید. گوشت قرمز و سفید هر دو منابع خوب آهن هستند. حبوبات و عدس، کشمش، خرما، سیب زمینی با پوست، مغزها، انجیر، کلم بروکلی، سبزی های با برگ سبز تیره، چغندر و نان سبوس دار از منابع گیاهی آهن هستند. یادتان باشد بدن آهن منابع جانوری را بهتر از منابع گیاهی جذب می کند. در دوران بارداری برای تامین آهن، جگر نخورید زیرا علاوه بر مواد سمی، مقادیر قابل توجهی ویتامین A دارد که می تواند باعث اختلالاتی در جنین شود. یادتان باشد مکمل های آهن و غذاهای حاوی آهن را به همراه آنتی اسیدها یا مکمل کلسیم مصرف نکنید.

نظر متخصص: دکتر رضا صفایی/فوق تخصص هماتولوژی و آنکولوژی

مصرف مکمل آهن تا 3 ماه پس از زایمان

گاهی در دوران بارداری، میزان پلاکت های مادر کمتر از 70 هزار می شود که در این صورت باید او را از نظر ابتلا به بیماری هایی که باعث کاهش پلاکت ها می شود، بررسی کرد. خانم باردار در معرض بیماری کم خونی هم قرار گرفته است که شایع ترین نوع آن کم خونی فقرآهن در تمام دنیا و تمام خانم هاست...

گاهی کم خونی خود را به صورت ریز یا کمرنگ شدن گلبول های قرمز نشان می دهد. به طور کلی خانم ها به دلیل خون ریزی ماهانه، ذخایر آهن کمتری دارند و برای ابتلا به کم خونی فقر آهن مستعدترند. افرادی که رژیم های غلط می گیرند و از منابع آهن استفاده نمی کنند بیشتر در معرض خطرند.

در دوران بارداری با توجه به نیاز جنین به مقادیر قابل توجه آهن، مادر کم خون می شود. به همین دلیل پزشکان از سه ماهه اول بارداری تا 3 ماه پس از زایمان، مصرف مکمل آهن را توصیه می کنند. کم بودن میزان اسید فولیک باعث کم خونی ناشی از اسیدفولیک خواهد شد بنابراین برای پیشگیری، مکمل اسیدفولیک از 3-2 ماه قبل از بارداری برای مادر تجویز می شود زیرا اگر از دوران قبل از بارداری میزان اسیدفولیک بدن مادر کافی نباشد، محور عصبی جنین دچار نقایصی خواهد شد.

دیگر انواع کم خونی در دوران بارداری ایجاد نمی شوند مگر اینکه بیماری های مختلف کم خونی ایجاد کنند. خانم هایی که قصد بارداری دارند، بهتر است حداقل 3-2 ماه قبل از بارداری به متخصص زنان مراجعه و بارداری طبق برنامه و تحت نظری داشته باشند. در این دوره یک آزمایش خون کامل از خانم گرفته و اگر مادری کم خونی داشته باشد تعیین و درمان می شود. خانم های جوان با توجه به حجم خون دفعی ماهانه گاهی سرخود مکمل آهن مصرف می کنند.

شایع بودن کم خونی در خانم ها دلیل بر مصرف خودسرانه آهن نیست و پزشکان هم نباید بدون انجام آزمایش های تشخیصی برای خانم ها مکمل آهن تجویز کنند. حتما باید بررسی تخصصی صورت گیرد.

سرطان های دستگاه گوارش در افراد میانسال شایع تر است. یکی از علایم سرطان های بدخیم دستگاه گوارش کم خون شدن این قسمت هاست. در پی چنین وضعیتی، فرد آهن هم از دست می دهد و دچار فقرآهن می شود.

اگر در چنین مواردی شخص خودسرانه آهن مصرف یا پزشک بدون آزمایش، مکمل آهن تجویز کند، خونسازی بیمار دوباره از سر گرفته می شود، کم خونی بهبود می یابد و درنتیجه علایم بدخیمی سرطان پوشیده می ماند و بدخیمی پیشرفت می کند و بیمار زمانی متوجه سرطان بدخیمش می شود که علایم پیشرفته سرطان خود را نشان می دهند.

منبع : هفته نامه سلامت

منبع: راسخون